L'écoute
Jaren geleden op vakantie in Frankrijk, vroeg een zuster me wat ik juist van werk deed. Ik werkte op dat moment aan een onderzoeksproject onder leiding van Axel Liegeois, over zinzorg bij mensen met een ernstige psychiatrische problematiek (EPA). Ik probeerde in m’n beste Frans wat toe te lichten hoe we daarbij niet vanuit de literatuur wilden vertrekken, maar het veld wilden induiken. Interviews houden met pastores en personen met EPA, aan participerende observatie doen in de voorzieningen, zonder hypothese maar met een open blik. De zuster antwoordde dat ene zinnetje wat me altijd is bijgebleven: “D’ abord l’ écoute”.
“D’ abord, l’ écoute…” Wat een belangrijke wijsheid. Het gebeurt zo vaak, in allerlei domeinen, dat we voor een ander invullen. Dat we denken te weten wat het beste is, zonder dat eerst te bevragen. En zelfs bevragen wil niet altijd luisteren zeggen. Ik kan de vragenlijsten die ik vanuit het ziekenhuis moest invullen over de “tevredenheid” van de zorgeenheid, tot “hoe tevreden bent u de afgelopen week geweest met u leven?”, niet meer tellen. Maar wat er op het papier verscheen, had dat echt waarde? Vertelde dat iets? En vooral, wat vertelde het allemaal niet?
Stel, je bent restaurantuitbater en je wil je oor te luisteren leggen bij de klanten. Dan kan je ze een tevredenheidsenquête laten invullen, door ze bijvoorbeeld sterretjes te laten uitdelen voor kwaliteit van het eten, netheid, service, prijs, kwaliteit, enz. Je zou ook een stap verder kunnen gaan, en eens horen of het menu hen bevalt. Maar wat als je eens zou vragen “Mocht jij een restaurant uitbaten, wat zou jij dan doen?” Misschien zou het antwoord verder gaan dan een sterren-review of randbemerkingen als “er mag wat meer kaas bij de spaghetti.” Wie weet komen er antwoorden als : “Ik verlang ernaar om het eenvoudige, smakelijk bereide eten van m’n grootmoeder ergens te kunnen eten. Paling in’t groen, selder in witte saus, de smaak van handgesneden frietjes…” of “Ik ben alleenstaande en ga niet graag alleen op restaurant. Wat mij heerlijk lijkt is een restaurant met één grote tafel waar wie maar wil, bij aan mag schuiven. Waar je naartoe gaat om andere mensen te leren kennen. Niet alleen om te eten, maar ook om het sociale.” En wie weet zegt nog een ander “Restaurants zijn er al veel, maar de inrichting is vaak zou koud. Ik verlang naar een inrichting die zo gezellig is als een huiskamer. Met zetels en bijzettafeltjes, een boekenkast om iets te lezen, en uitnodigende kunst aan de muren. Een plek die een thuisgevoel geeft.” Er zijn vast nog véél meer dingen die klanten zouden kunnen antwoorden. Ideeën die de restaurantuitbater stevig kunnen uitdagen, maar ook onverwacht nieuwe inspiratie kunnen geven… Wat zou er allemaal niet kunnen komen aan antwoorden, en kunnen borrelen aan ideeën! Als we maar de vraag stellen…
En die vraag wilden we stellen in ons onderzoek naar zinzorg bij mensen met een ernstige psychische aandoening. Het was ons vertrekpunt. We wilden niet alleen weten hoe zinzorg en pastorale zorg vorm kregen en ervaren werden, maar ook en bijzonder hoe ze (nog) meer afgestemd kon worden op wat personen met EPA zélf belangrijk vinden. Daarom zijn we gaan kijken (en soms ook meedoen) in verschillende voorzieningen. En daarom hebben we hen dé vraag gesteld: “Wat als jij pastor zou zijn, wat zou jij dan doen?”
Dat daar verrassende antwoorden zijn uitgekomen, dat kan ik alvast verklappen. Dat in die vraag een enorm potentieel ligt om zinzorg van binnenuit vorm te geven ook. Maar welke antwoorden er precies kwamen, daarvoor nodig ik je uit het boek te lezen. “Het gaat over ons”, zinzorg bij mensen met een ernstige psychische aandoening, Jana Binon & Axel Liégeois (red), uitgegeven bij Halewijn is hier te bestellen. Uit de vaak originele antwoorden van de personen met EPA en de pastores, kwamen oriëntaties, aanzetten als het ware voor de praktijk van zinzorg. Oriëntaties waarvan ik denk dat ze niet alleen voor de context van zinzorg bij en met mensen met EPA relevant zijn, maar ook in andere contexten zinvol kunnen zijn. Een tipje van de sluier over de oriëntaties, inspiratie en achtergrond van dit boek, kan je hier vinden.
Wat als we die “million dollar question”, in het gewone leven zouden stellen? Ben je ouder? Vraag eens aan je kinderen “hoe zou jij het aanpakken als je ouder zou zijn?” Ben je leerkracht, vraag eens aan je leerlingen “Wat zou jij doen als je leerkracht was?” In welke context ook, professioneel of privé, die vraag… daarin zit zoveel creatief potentieel verborgen!