Indische snaar
Mijn man en ik kijken de laatste tijd naar de Indische versie van Idool. Met de nodige show en extravagante jury, zoals dat hier ook is. En toch is er iets fundamenteel anders. Iets dat me treft. Iets dat misschien ook te maken heeft met een heel andere kijk op muziek, op de mens, op cultuur.
In het Westen, zetten we meer de mens op de voorgrond. Kijk je naar idool, the voice of een concert, dan zie je in de eerste plaats de persoon. De ‘performer’. Die “moet er staan”, moet “een lied naar zijn of haar hand zetten”, “personality” hebben. Hij of zij moet kunnen “knallen” op het podium, een show geven, tonen wat ie z’n mars heeft, “ballen aan z’n lijf hebben”, “alles geven!”, “zich smijten”. Het lied is daarbij van ondergeschikt belang. Het gaat om de artiest die toevallig dat lied heeft gekozen om te brengen, vaak nog omdat het zo goed bij zichzelf en zijn of haar timbre past.
Het klinkt misschien iets dat je alleen in de populaire muziek terugvind, maar ook op klassieke concerten kan je dat soms merken. Een sopraan in een adembenemende -“kijk naar mij -jurk”, die een lied zingt maar vooral ook zichzelf laat horen. Die kan koketteren met haar stem. charmeren ook. Maar die, gelukkig niet altijd, zichzelf centraal stelt.
In India, zeker in klassieke Indische muziek, maar ook in vb. Indian Idol, is dat heel anders. Dat kan je horen in dit fragment van Pawandeep Rajan. De muziek staat centraal. Het gaat om een lied dat wordt gebracht. Dat kan voor ons vreemd lijken. De artiest staat nogal statisch op het podium. Er wordt vaak gezongen met de ogen dicht. Welke de “personality” van de artiest is, daar heb ik het raden naar. Maar wat ik zie, raakt… een andere snaar. Of beter, wat ik hoor…
Want ik word uitgenodigd te luisteren. Niet te kijken naar een “show”, maar te luisteren naar een lied dat wil verteld worden. De klanken die me willen meevoeren. De tonen waar de artiest in kruipt en die hij of zij tot ons wil brengen, zodat we ons mee kunnen verliezen in de muziek. Het heeft iets heel puur. Iets integer. Ik hou ervan.
Pawandeep Rajan, en Sawai Bhatt, deelnemers van Indian Idol 2021 die je in dit fragment kan beluisteren, zijn allebei van eenvoudige afkomst. Pawandeep van het Himalayagebergte, Sawai uit Rajestan, met een vader die poppenspeler is op straat. Dat is bij veel van de kandidaten ook. Ze worden in mooie kleren gehuld, maar ze beseffen dat het leven geen ‘show’ is. Wat ze brengen is puur en echt. Muziek.
De stem van Sawai raakt. Het is een soort “oer-stem”. het heeft een soort diepte, ruwheid. Het is niet altijd de meest gepolijste of geschoolde stem die het mooist is. Ik herinner me een concert van Markopoulos, een Griekse componist. Samen met het koor traden er ook solisten op. De klassiek geschoolden waren goed en mooi. Maar toen een volkse vrouw opstond en zong… Dàt ging door merg en been. Dat raakte een andere snaar.
Zo hoor ik ook mijn schoonzus door het scherm zingen, een lied waarvan ik de woorden niet begrijp. Maar het grijpt me naar de keel. Ik hoor er de melancholie in, het verdriet, en tegelijk een tederheid. Het heeft iets zo puur, dat het bijna ‘antropologisch’ is dat ik niet anders kan dan door haar lied, en dat van Sawai geraakt te worden.
De muziek in India is anders. Klassieke muzikanten en zangers leiden een leven dat totaal in dienste staat van de muziek. Met aangepast eten, rust, yoga, meditatie, tijd in de natuur,… Wanneer de grootmeesters “optreden”, dan is dat vaak met de ogen toe, zelfs met gedempte lichten. Het gaat niet om wat je ziet. Maar om wat je hoort. Het is alsof ze spreken met de klanken die ze laten geboren worden. Alsof ze zich verliezen in de noten. Alsof ze iets openen waardoor de muziek tot ons kan spreken. Vaak voorbij de woorden…
De traditionele Indische klassieke muziek (karnatik en hindustani) is voor een westerling niet altijd even toegankelijk. Maar ik hoop dat je je misschien, op welke manier dan ook, door de Indische muziek mag laten raken. Dat we de focus scherp stellen: eerst de muziek, dan de artiest. En dat we ook hier, in België, pareltjes mogen ontdekken van muzikanten en zangers die niet zichzelf, maar het lied op de voorgrond plaatsen…
Een prachtvoorbeeld daarvan vind je hier .